Βρίσκεστε εδώ:Αρχική>>Απόψεις>>Τι δεν μάθαμε 10 χρόνια μετά

banner roots

Τι δεν μάθαμε 10 χρόνια μετά
25.07.2018 | 19:13

Τι δεν μάθαμε 10 χρόνια μετά

Συντάκτρια:  Βιργινία Καρβέλλη
Κατηγορία: Απόψεις

Δημοσιεύουμε το άρθρο με τίτλο «Τι δεν μάθαμε 10 χρόνια μετά» που έγραψαν ένα χρόνο πριν ο διεθνολόγος Τριαντάφυλλος Καρατράντος και ο χημικός μηχανικός Γιώργος Μπούστρας, για λογαριασμό της κυριακάτικης εφημερίδας «Ελευθερία του Τύπου». Το κείμενο πραγματεύεται την ελληνική παθογένεια και την ανάγκη αλλαγών προς ένα σύστημα πρόληψης των δασικών πυρκαγιών.

Γράφουν οι Τριαντάφυλλος Καρατράντος και Γιώργος Μπούστρας:

Το βράδυ της 18ης προς 19η Ιουλίου του 64 μ.Χ. ξέσπασε στη Ρώμη ίσως η πλέον θρυλική πυρκαγιά της ανθρώπινης ιστορίας που κατέκαψε για έξι ολόκληρες ημέρες την «Αιώνια Πόλη». Για πολλούς αιώνες ως υπαίτιος της φωτιάς θεωρούνταν ο Αυτοκράτορας Νέρων, ενώ είχαν στοχοποιηθεί ως υπεύθυνοι οι Χριστιανοί της Ρώμης με αποτέλεσμα να εξαπολυθεί εναντίον τους ένας από τους μεγαλύτερους διωγμούς. Ωστόσο, η ιστορική έρευνα δεν μπορεί να τεκμηριώσει τη συγκεκριμένη θεωρία περί ευθύνης του Νέρωνα, ενώ υπάρχουν αρκετοί ιστορικοί που υποστηρίζουν πως όχι μόνο δεν ήταν ο υπεύθυνος για την πυρκαγιά, αλλά πως αντίθετα αυτή ήταν σχέδιο πολιτικής συνομωσίας εναντίον του από συγκλητικούς. Κάθε φορά που ξεσπά μία μεγάλη πυρκαγιά στην Ελλάδα η συζήτηση θυμίζει κάτι από αρχαία Ρώμη. Θεωρίες συνομωσίας, σκοτεινά κέντρα και ένα σύγχρονο κυνήγι μαγισσών- εμπρηστών/ πρακτόρων.

Ιστορίες συνομωσίας

Από τη δεκαετία του ’80 αναζητούμε τους οικοπεδοφάγους, τους εμπρηστές, τους συνωμότες και τους πράκτορες (οι οποίοι ανάλογα την περίοδο είναι Τούρκοι, Αμερικανοί κ.ά.) που καίνε την Ελλάδα με σκοπό να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα ή/ και να αποσταθεροποιήσουν τις Κυβερνήσεις. Δυστυχώς όμως αυτές οι θεωρίες συνομωσίας έχουν μετατραπεί σε μέρος του επικοινωνιακού πολιτικού παιγνίου και έχουν αποκτήσει στοιχεία κανονικότητας ως αιτιολόγηση των μεγάλων πυρκαγιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο χαρακτηρισμός «στρατηγός άνεμος» που χρησιμοποίησε ο τότε Υπουργός Δημόσιας Τάξης Βύρων Πολύδωρας για να δικαιολογήσει τη δριμύτητα των πυρκαγιών του 2007. Το αποτέλεσμα ήταν αυτές να διατηρηθούν στη συλλογική μνήμη- ειδικά λόγω αυτού του χαρακτηρισμού! Φταίει, όμως μόνο ο «στρατηγός άνεμος»; 
Οι πρόσφατες μεγάλες δασικές φωτιές στην Ελλάδα ήταν οι τελευταίες σε μία αλυσίδα πυρκαγιών που βίωσαν τα κράτη μέλη της Ε.Ε. φέτος. Πορτογαλία ( οι πιο καταστροφικές με 64 νεκρούς), Ιταλία, Κροατία και Γαλλία ήταν οι χώρες που δοκιμάστηκαν, ενώ συνολικά στην Ε.Ε. υπήρξαν ως τώρα 1068 εστίες- τριπλάσιες από τον αντίστοιχο μέσο όρο της τελευταίες οκταετίας. Οι εμπρησμοί, ακόμη και η καταστροφή της γης ως μέσο πραγματοποίησης τρομοκρατικών ενεργειών είναι μία πραγματικότητα, ωστόσο μόνο ένας σημαντικά μικρός αριθμός πυρκαγιών ιστορικά οφείλεται σε αυτούς. Οι κυριότερες αιτίες πυρκαγιών είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η εγκατάλειψη της υπαίθρου, οι διάφορες γεωργικές δραστηριότητες στη διάρκεια του καλοκαιριού, η χρήση εργαλείων κοπής μετάλλων και τα ηλεκτροφόρα καλώδια. Πολλές πυρκαγιές προκύπτουν λόγω αμέλειας, χωρίς σκοπιμότητα, ενώ για τις λιγότερες στον αριθμό- τις σκόπιμες πυρκαγιές οι βασικότεροι λόγοι είναι το κάψιμο ξηρών χόρτων από τους γεωργούς, η εκδικητική συμπεριφορά έναντι τοπικών υπηρεσιών, η γενικότερη παραβατική συμπεριφορά ενός ανθρώπου και τέλος η πρόθεση δόμησης και δημιουργίας οικοπέδων.

Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της είναι ίσως η σημαντικότερη αιτία των πυρκαγιών στην εποχή μας. Η μακρόχρονη αυτή κλιματική διαδικασία λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής των ακραίων καιρικών φαινομένων και των φυσικών καταστροφών. Ουσιαστικά η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τόσο τη δριμύτητα, όσο και τη συχνότητα των φυσικών καταστροφών. Ειδικότερα, στην περίπτωση των δασικών πυρκαγιών, η σημαντικότερη επίπτωση της κλιματικής αλλαγής, πέραν της γενικότερης ανόδου της θερμοκρασίας, είναι η σημαντική διεύρυνση της πυρικής περιόδου, από δύο μήνες σε σχεδόν πέντε, κάτι που το βιώσαμε έντονα από τις πρώτες πυρκαγιές που ξέσπασαν σχετικά νωρίς στην Πορτογαλία.

Η Ελληνική Παθογένεια και οι μεγάλες συνέπειες της

Οι μεγάλες και καταστροφικές πυρκαγιές του 2007 και του 2009 άφησαν πίσω τους νεκρούς, κατεστραμμένα σπίτια και περιουσίες, καμένα δάση και γη κυριολεκτικά. Συνήθως, μέσα από τις στάχτες των καταστροφών οι κοινωνίες βγαίνουν πιο δυνατές, ενώ ο κρατικός μηχανισμός και οι πολιτικές ηγεσίες παίρνουν μαθήματα που τους οδηγούν σε στρατηγικό σχεδιασμό και συνολική αλλαγή πλάνων δράσης. Ωστόσο, ήταν πάρα πολλά τα πράγματα που μας οδήγησαν σε ένα déjà vu του 2007 ως πύρινη φάρσα και δεν ήταν μόνο η ρητορική περί σχεδίων αποσταθεροποίησης και ασύμμετρων απειλών, άλλωστε οι φυσικές καταστροφές είναι απειλές ασφάλειας με χαρακτηριστικά ασυμμετρίας. Η Καλυψώ Νικολαΐδη και ο Γκράχαμ Άλισον στις αρχές της δεκαετίας του ’90 επιμελήθηκαν έναν συλλογικό τόμο για την αδυναμία της Ελλάδας να λειτουργήσει ως ατμομηχανή στην περιοχή των Βαλκανίων με τον τίτλο «Το Ελληνικό Παράδοξο». Γενικότερα, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον δημόσιο τομέα στην Ελλάδα ως το «Μεγάλο Ασθενή», ενώ ειδικότερα στον τομέα των πυρκαγιών μπορούμε να μιλήσουμε για μία δομική πλέον παθογένεια η οποία ξεκινά από την έλλειψη κουλτούρας ασφάλειας και καταλήγει στην άναρχη δόμηση σε δασικές περιοχές.

Εσωτερική Ασφάλεια

Στην Ελλάδα παραμένουμε ακόμη σε μία παραδοσιακή και ξεπερασμένη αντίληψη περί απειλών ασφάλειας, με αποτέλεσμα οι φυσικές καταστροφές να μην εκλαμβάνονται ως τέτοιες, κάτι που εντείνεται και από την απουσία ενός θεσμικού κειμένου όπως είναι η στρατηγικής εσωτερικής ασφάλειας που θα οδηγούσε σε έναν μακροπρόθεσμο και στοχευόμενο σχεδιασμό και για τις πυρκαγιές. Άμεσο επακόλουθο αυτής της κατάστασης είναι η απουσία ουσιαστικής διακλαδικής λειτουργίας με την ενεργοποίηση όλων των δυνατών πόρων των Σωμάτων Ασφαλείας και των Ενόπλων Δυνάμεων. Ένα άλλο δομικό πρόβλημα της χώρας είναι ο ανεπαρκής σχεδιασμός για την προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ένας τρίτος σημαντικός παράγοντας είναι η παρατεταμένη οικονομική κρίση που βιώνει η χώρα με αποτέλεσμα η ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής και περικοπών των δαπανών του δημοσίου να αγγίζει με διαφόρους τρόπους τόσο το ανθρώπινο δυναμικό, όσο και τα μέσα πυρόσβεσης, κυρίως δε τα εναέρια. Τέταρτος δομικός παράγοντας είναι η βιαστική μετάβαση στο αυτοδιοικητικό πλαίσιο του Καλλικράτη με αποτέλεσμα να υπάρξει σύγχυση και αδυναμία συντονισμού για τους δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Ο τελευταίος προβληματικός δομικός τομέας είναι η γενικότερη έλλειψη περιβαλλοντικής παιδείας και συνείδησης στη χώρα.

Σε επιχειρησιακό επίπεδο τα σημαντικότερα προβλήματα που υπάρχουν είναι πρώτον η έμφαση, όπως γίνεται αντίστοιχα και στον τομέα της αστυνόμευσης, στην καταστολή- στην πυρόσβεση δηλαδή και όχι στην προληπτική λειτουργία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Κάτι που σημαίνει επένδυση στα εναερία μέσα πυρόσβεσης, τα οποία είναι εξόχως δαπανηρά- συγκριτικά με τις ολοκληρωμένες πρωτοβουλίες πρόληψης, ειδικότερα για μία χώρα που βρίσκεται σε πλαίσιο δημοσιονομικής προσαρμογής. Δεύτερον, η υιοθέτηση του μοντέλου της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας με την χωρίς στρατηγική ενοποίηση και απορρόφηση της Δασικής Υπηρεσίας το 1998 η οποία δυσχέρανε ακόμη περισσότερο το σχεδιασμό και τη δυνατότητα αποτελεσματικής πρόληψης των δασικών πυρκαγιών. Επίσης, προβληματική είναι τέλος και η λειτουργία του εθελοντικού τομέα, ο οποίος δεν τυγχάνει ιδιαίτερης υποστήριξης και εκπαίδευσης από το κράτος, ενώ και ο τομέας της διεθνούς και ευρωπαϊκής συνεργασίας δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος με χαρακτηριστικό παράδειγμα την καθυστέρηση του αιτήματος υποστήριξης από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό πολιτικής προστασίας.

Σε αυτά πρέπει να προστεθούν τα παραβλήματα με το δασολόγιο και τους δασικούς χάρτες, οι περιορισμένες αντιπυρικές ζώνες, το δίκτυο της ΔΕΗ και η κακή συντήρησή του, τα απορρίμματα που υπάρχουν άναρχα στα δάση, τα αυθαίρετα κτίσματα σε δασικές περιοχές και η ανεύθυνη πολλές φορές στάση των γεωργών.

Σύστημα Πρόληψης

Το μοντέλο της κατασταλτικής πυρόσβεσης που εξαντλεί τα όρια του προσωπικού του Πυροσβεστικού Σώματος και των εθελοντών είναι παρωχημένο και σε σημαντικό βαθμό αναποτελεσματικό, ειδικά αν κάποιος εντάξει στην εξίσωση τα παλιά και σε σημαντικό βαθμό αχρηστευμένα εναέρια μέσα που διαθέτουμε. Πρέπει να περάσουμε σε μία νέα εποχή για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, να καλλιεργήσουμε μία νέα κουλτούρα ασφάλειας, στην οποία θα ενσωματωθεί και η κλιματική κουλτούρα και η περιβαλλοντική συνείδηση για την κοινωνία συνολικά από τις πολύ μικρές ηλικίες και το νηπιαγωγείο. Για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μία «Ανθεκτική Κοινωνία»- Resilient Society θα πρέπει να δώσουμε έμφαση στο μοντέλο πρόληψης των πυρκαγιών. Ειδικότερα, το νέο μοντέλο θα πρέπει να δομηθεί στα παρακάτω σημεία:

•Εκπόνηση στρατηγικής εσωτερικής ασφάλειας και στρατηγικός σχεδιασμός για την πρόληψη και την διαχείριση των φυσικών καταστροφών. 
•Προσαρμογή του μηχανισμού διαχείρισης κρίσεων στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
•Δημιουργία ενός συλλογικού μοντέλου πρόληψης με τη συμμετοχή της κοινωνίας.
•Αξιοποίηση της διακλαδικότητας στις επιχειρήσεις καταστολής και πυρόσβεσης με σεβασμό στην ανεξαρτησία και στους ρόλους των Υπηρεσιών. 
•Στοχευμένος στρατηγικός σχεδιασμός για την βελτιστοποίηση της συμμετοχής και της απόδοσης του ανθρώπινου δυναμικού και για τον καλύτερο συντονισμό των εμπλεκομένων φορέων.
•Πανελλήνια εκπαιδευτική πρωτοβουλία για το σεβασμό στο περιβάλλον, τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και την ανάγκη εξοικείωσης των παιδιών με το δάσος και το φυσικό περιβάλλον. 
•Αξιοποίηση των ερευνητικών προϊόντων και των νέων τεχνολογιών. Ειδικότερα αξιοποίηση μη επανδρωμένων εναέριων μέσων για την παρακολούθηση και τη διαχείριση των πυρκαγιών και σταδιακά και στην πυρόσβεση. 
•Συμμετοχή της ερευνητικής και ακαδημαϊκής κοινότητας στο σχεδιασμό και στην αξιολόγηση των δυνατοτήτων των Υπηρεσιών. 
•Εκπαίδευση των εθελοντικών ομάδων και ενίσχυση του εθελοντικού κινήματος σε όλη την Ελλάδα.
•Αναβάθμιση των εναέριων μέσων πυρόσβεσης.
•Προετοιμασία και διεξαγωγή διακλαδικών ασκήσεων ετοιμότητας και συμμετοχή και της κοινωνίας σε ασκήσεις τοπικής εμβέλειας.
•Επανεξέταση του ρόλου της Δασικής Υπηρεσίας και έμφαση στο ρόλο και στο σχεδιασμό πρόληψης. 

Δέκα χρόνια μετά τις φονικές πυρκαγιές του 2007 η Ελλάδα πρέπει να πάρει τα διδάγματα από την καταστροφή του 2017. Σε εθνικό επίπεδο δεν μπορούμε να αντιστρέψουμε την κλιματική αλλαγή. Κάθε υπεύθυνο κράτος όμως πρέπει να κάνει ό,τι είναι δυνατό ώστε να περιορίσει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και να προλαμβάνει τις φυσικές καταστροφές που όλο και θα πυκνώνουν.

 

Ακολουθήστε το limnosfm100.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Μοιραστείτε το

stenos400x400

 

youtube channel