Βρίσκεστε εδώ:Αρχική>>Πρόσωπα>>Αμαλία της Ελλάδας – Το πλούσιο κοινωνικό έργο της πρώτης βασίλισσας του Ελληνικού Κράτους

banner roots

Αμαλία της Ελλάδας – Το πλούσιο κοινωνικό έργο της πρώτης βασίλισσας του Ελληνικού Κράτους
03.10.2021 | 19:35

Αμαλία της Ελλάδας – Το πλούσιο κοινωνικό έργο της πρώτης βασίλισσας του Ελληνικού Κράτους

Συντάκτης:  Παναγιώτης Σκαπέτης
Κατηγορία: Πρόσωπα

Από Άννα-Μαρία Κέκια

Βρέθηκε στον θρόνο ως η πρώτη βασίλισσα της ανεξάρτητης Ελλάδος και σύζυγος του Όθωνα σε ηλικία 19 ετών και στιγματίστηκε από την αδυναμία της να τεκνοποιήσει διάδοχο. Το κοινωνικό και φιλανθρωπικό της έργο όμως αποτέλεσε πλούτο για την αθηναϊκή κοινωνία της εποχής και πρωτοβουλίες της, όπως ο Εθνικός Κήπος, το Αμαλίειον Ορφανοτροφείο και ο Πύργος της Βασιλίσσης, διατηρούνται και αναγνωρίζονται στην πρωτεύουσα μέχρι σήμερα.

Από τη Γερμανία στο Βασίλειο της Ελλάδος

Η Αμαλία γεννήθηκε με τον τίτλο της δούκισσας στις 21 Δεκεμβρίου του 1818 στο Ολδεμβούργο της Γερμανίας. Πατέρας της ήταν ο δούκας Augustus και μητέρα της η πριγκίπισσα Αδελαΐδα, η οποία πέθανε μετά τη δεύτερη γέννα της δύο χρόνια αργότερα (και σε ηλικία μόλις 20 ετών). Ο δούκας αργότερα παντρεύτηκε ξανά και έτσι η Αμαλία είχε μια αδερφή εξ αίματος και δύο ακόμα ετεροθαλείς αδερφούς από τους άλλους δύο γάμους του πατέρα της.

Με το προνόμιο της αριστοκρατικής της καταγωγής, η Αμαλία είχε από μικρή ηλικία τη δυνατότητα να μάθει ξένες γλώσσες και διάφορες τέχνες, όπως μουσική, ζωγραφική και χορό, καθώς και ιππασία, ξιφασκία και κυνήγι, τα οποία και αγαπούσε ιδιαίτερα.

Παντρεύτηκε τον Βαυαρό πρίγκιπα Όθωνα τον Νοέμβριο του 1836, λίγο πριν έρθουν στην Αθήνα ως το πρώτο βασιλικό ζευγάρι του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους. Ο γάμος τους ήταν απόφαση του Όθωνα, που δεν ήθελε να αναμειχθούν στα προσωπικά του ζητήματα οι Μεγάλες Δυνάμεις, όπως συνήθιζαν.

Μέχρι το 1862, που διώχθηκαν με εξέγερση από την βασιλεία της χώρας, διατηρούσε τον τίτλο “Αμαλία, βασίλισσα της Ελλάδος”.

Η πρώτη επίσημη εμφάνισή της στον ελληνικό λαό και στο πλάι του βασιλιά συζύγου της έγινε στις 25 Μαρτίου του 1837. Ένα χρόνο αργότερα, αυτή η μέρα ορίστηκε με βασιλικό διάταγμα ως εθνική επέτειος της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας από τον οθωμανικό ζυγό.

Μια από τις χαρακτηριστικές κινήσεις της νεαρής βασίλισσας Αμαλίας ήταν η προσπάθειά της να συμφιλιώσει και να ενώσει τις διάφορες αριστοκρατικές φατριές της αθηναϊκής κοινωνίας. Οι ισχυρότερες από αυτές ήταν οι βυζαντινοί αριστοκράτες Φαναριώτες, οι Αγωνιστές που είχαν συμβάλλει στην απελευθέρωση της χώρας και οι “Επήλυδες”, οι ξένοι δηλαδή στην καταγωγή, που είχαν ενσωματωθεί στους εύπορους της χώρας.

Η επιδίωξη της Αμαλίας να τους ενώσει δεν πέτυχε ποτέ και έγινε λόγος να αποκτήσει διάφορους εχθρούς. Αφενός αυτές οι φατριές είχαν έτσι κι αλλιώς μεταξύ τους αντιμαχίες και σημαντικές διαφορές, και δεν επιθυμούσαν καμία ένωση, και αφετέρου το γεγονός ότι η Αμαλία έδειχνε μια αυθόρμητη συμπάθεια και εκτίμηση για τους Αγωνιστές, δημιουργούσε μεγαλύτερες αντιζηλίες. Τα δυσμενή γεγονότα του πολέμου άλλωστε ήταν τόσο “φρέσκα” ακόμα, που ο λαός δεν ήταν έτοιμος να αφομοιωθεί σε μία ενιαία κοινωνία.

Κοινωνική και φιλανθρωπική δράση

Μπορεί με την αριστοκρατία να μην τα κατάφερε όπως ήθελε, όμως η Βασίλισσα Αμαλία μέσα στα 25 χρόνια διαμονής της στην Ελλάδα ανέπτυξε μια έντονη κοινωνική και φιλανθρωπική δράση, που αποτέλεσε πραγματική επένδυση και πλούτο στην κοινωνία της εποχής και όχι μόνο.

Κήποι της Αθήνας

Με δική της πρωτοβουλία άρχισαν να φυτεύονται δέντρα και να δημιουργούνται κήποι σε διάφορα σημεία της πόλης των Αθηνών, ενώ δεν άργησε να στρέψει το ενδιαφέρον της και στην γεωργική παραγωγή της χώρας γενικότερα, που λόγω του πολέμου βρισκόταν ακόμα στα χέρια κυρίως Οθωμανών τσιφλικάδων ή μοναστηριών.

Υπό την επίβλεψή της δημιουργήθηκε ο Εθνικός Κήπος το 1839 δίπλα από το νέο βασιλικό ανάκτορο (σημερινή Βουλή των Ελλήνων) με σκοπό να χρησιμοποιείται ως βοτανικός κήπος, ιδιωτικός βασιλικός, αλλά και δημόσιο πάρκο.

Παρήγγειλε περισσότερα από 500 είδη φυτών από τη Σπάρτη, την Εύβοια και τη Γένοβα, τα οποία φυτεύτηκαν στα 155 στρέμματα του κήπου. Κάποιες από αυτές τις ποικιλίες φυτών παραμένουν μέχρι σήμερα, όμως το κλίμα της πόλης δεν ήταν ιδανικό για να ευδοκιμήσουν όλες.

Η Βασίλισσα Αμαλία πάντως ήταν γνωστό ότι περνούσε τουλάχιστον τρεις ώρες κάθε μέρα στον κήπο και τον φρόντιζε και η ίδια. Εκείνη ήταν μάλιστα που φύτεψε τις Ουασινγκτόνιες, τα επιβλητικά φοινικόδεντρα, που υπάρχουν μέχρι σήμερα στην είσοδο του κήπου στη Λεωφόρο Αμαλίας. Άλλη αγαπημένη της συνήθεια εκεί ήταν οι περίπατοι και η ιππασία.

Δεδομένου ότι εκείνη την εποχή η Αθήνα δεν είχε καμία σχέση με τη σημερινή και η περιοχή ήταν ουσιαστικά ύπαιθρος, το έργο του κήπου θεωρήθηκε αρχικά περιττό έξοδο. Η Αμαλία όμως, που είχε συνηθίσει να ασχολείται με την κηπευτική λόγο οικογενειακής της παράδοσης, θεωρούσε πως ένας χώρος καλλωπιστικής φύσης και ανάπαυσης ήταν σημαντικός για την πρωτεύουσα.

Τον Ιούνιο του 1855 η Βασίλισσα Αμαλία ίδρυσε το “Αμαλίειον Ορφανοτροφείον Κορασίων” με σκοπό να περιθάλψει κορίτσια, που είχαν μείνει ορφανά μετά την φονική επιδημία της χολέρας, που επεκτάθηκε στην Αθήνα το 1854.

Το ίδρυμα περιελάμβανε και εξατάξιο δημοτικό σχολείο (αργότερα και γυμνάσιο και λύκειο) για τη μόρφωση των κοριτσιών, καθώς και μαθήματα οικιακής οικονομίας, κοπτικής, ραπτικής, κεντήματος και δαντελοποιίας. Κι αυτό γιατί η Αμαλία θεωρούσε ότι η επαγγελματική κατάρτιση αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της γυναικείας μόρφωσης.

Το “Αμαλίειον” λειτούργησε ασταμάτητα σε όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα επιβιώνοντας όλων των πολέμων που μεσολάβησαν και φιλοξενώντας παιδιά μετά τη Γενοκτονία των Ποντίων και τη Μικρασιατική καταστροφή. Την περίοδο επίσης της γερμανικής κατοχής διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο οργανώνοντας συσσίτια για τα άπορα παιδιά και τις οικογένειές τους. Το έργο του ιδρύματος αναγνωρίστηκε το 1954 λαμβάνοντας από την Ακαδημία Αθηνών το “Βραβείο Αρετής και Δόξης”.

Μέχρι σήμερα, 165 χρόνια αργότερα, το Αμαλίειον λειτουργεί κανονικά ως οικοτροφείο θηλέων στηριζόμενο σε δωρεές διάφορων ευεργετών.

Πύργος της Βασιλίσσης

Ένα ακόμα όραμα της Βασίλισσας Αμαλίας, που πραγματοποιήθηκε και μπορεί κανείς να το θαυμάσει μέχρι σήμερα, είναι ο Πύργος της Βασιλίσσης σε ένα κτήμα 2.500 στρεμμάτων στο Ίλιον.

Η έπαυλή του αποτελεί ένα μοναδικό μνημείο νεογοτθικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα με έναν πολυτελή και έντονο σε χρώματα διάκοσμο, που μαρτυρά την ρομαντική αισθητική της πρώτης βασίλισσας της ανεξάρτητης χώρας. Ο χώρος τριγύρω ήταν κατάφυτος με τους φοίνικες να κυριαρχούν, καθώς και με καλαίσθητα αγάλματα, σαρκοφάγους κι ένα σιντριβάνι.

Το τεράστιο Κτήμα ήταν μια πρότυπη γεωργική και κτηνοτροφική μονάδα, με σκοπό να δοκιμάζονται εκεί καινούριες μέθοδοι παραγωγής για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής γεωπονίας.

Διαθέτει ως και σήμερα αμπελώνες με οινοποιήσιμες ελληνικές και ευρωπαϊκές ποικιλίες σταφυλιών, καθώς και καλλιέργειες φιστικιών, αμύγδαλου και ελιάς.

Η Βασίλισσα του έδωσε το όνομα “Επτάλοφος” (όπως ονομάζεται αλλιώς και η Κωνσταντινούπολη) εξαιτίας των επτά λοφίσκων τριγύρω του. Οι φυσικοί λοφίσκοι ήταν έξι και η Αμαλία έδωσε εντολή το 1857 να φτιαχτεί και ένας ακόμα τεχνητός, ενώ τους έδωσε ονόματα Αργοναυτών (Ιάσων, Πολυδεύκης, Κάστωρ, Θησέας, Ηρακλής, Ορφεύς, Πηλεύς).

Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο

Πρωτοποριακή πρωτοβουλία της Βασίλισσας Αμαλίας ήταν και η ίδρυση ενός βασικού ασφαλιστικού φορέα για τους Έλληνες ναυτικούς. Με βασιλικό διάταγμα λοιπόν, ιδρύθηκε το 1861 το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο (Ν.Α.Τ.), που αποτελεί τον παλιότερο οργανισμό κοινωνικής ασφάλισης τόσο της Ελλάδας όσο και της Ευρώπης.

Το Ταμείο εξασφάλιζε την ασφάλιση των ναυτικών και των οικογενειών τους και οι πόροι του προέρχονταν από τις ασφαλιστικές εισφορές των πλοιοκτητών και των ναυτικών, καθώς και ανά διαστήματα από άλλες πηγές, όπως έκδοση αδειών αλιείας, ανέλκυση ναυαγίων κτλ.

Το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο λειτούργησε για 150 χρόνια μέχρι που καταργήθηκε το 2017, όταν όλα τα ασφαλιστικά ταμεία ενσωματώθηκαν στον ΕΦΚΑ.

Έχθρες και έλλειψη διαδόχων

Παρά το πλούσιο κοινωνικό της έργο και την ιδιότροπη, αλλά καλοπροαίρετη προσωπικότητά της, η βασίλισσα Αμαλία δέχτηκε σκληρές και συχνά άδικες επιθέσεις εξαιτίας της παρέμβασης της  στα θέματα του παλατιού. Ουσιαστικά οι αντιδράσεις απέναντί της πήγαζαν από την πλευρά των Μεγάλων Δυνάμεων, που ήταν δυσαρεστημένες από τον Όθωνα και την τάση του να μην “πηγαίνει με τα νερά τους”.

Ταυτόχρονα, το γεγονός ότι η Αμαλία δεν μπορούσε να κάνει παιδιά χρησιμοποιούταν από καλοθελητές των Μεγάλων Δυνάμεων για να διαβάλουν το όνομά της στο λαό. Όπως επίσης και το ότι θρησκευτικά η βασίλισσα παρέμεινε για όλη της τη ζωή πιστή στον Προτεσταντισμό, παρόλο που βασίλεψε σε μια χώρα Ορθοδόξων.

Εκείνη την εποχή, το να μην μπορεί ένα ζευγάρι να τεκνοποιήσει -πόσο μάλλον το πρώτο βασιλικό ζευγάρι- θεωρούταν κάποιου είδους “κατάρα” και συνέπεια αμαρτίας, με τα πρόσωπα να στιγματίζονται έντονα στην κοινωνία. Αυτό συνέβη και με το ζεύγος Όθωνας-Αμαλία, που εξαιτίας της έλλειψης διαδόχου, αντιμετωπίστηκαν με έντονο σκεπτικισμό και υποτίμηση από την κοινή γνώμη.

Το βασιλικό ζευγάρι ήταν γνωστό ότι ήταν πολύ αγαπημένο και στήριζαν ο ένας τον άλλο, ακόμα και στο θέμα της ατεκνίας τους. Το πρόβλημα της ατεκνίας ξεκινούσε από το γεγονός ότι δεν μπορούσε καν να ολοκληρωθεί η σεξουαλική πράξη και κάθε προσπάθεια κατέληγε με εξωτερική αιμορραγία και επώδυνους σπασμούς. Κάπως έτσι η Αμαλία παρέμεινε και πέθανε παρθένα, όπως επιβεβαιώθηκε και στην ιατροδικαστική εξέταση το 1875. Οι ιατρικές γνώσεις της εποχής όμως ήταν αρκετά περιορισμένες για να αναγνωρίσουν το πρόβλημα και κάθε λύση που δοκιμάστηκε, κατέληγε χωρίς αποτέλεσμα.

Περισσότερα από 100 χρόνια αργότερα τρεις έγκριτοι γιατροί-ερευνητές ανακάλυψαν και αποκάλυψαν το πραγματικό πρόβλημα της βασίλισσας Αμαλίας. Ουσιαστικά υπέφερε από απλασία/απουσία κόλπου, γεγονός που απέκλειε τόσο την επιτυχή συνουσία, όσο φυσικά και την σύλληψη παιδιού.

Στις μέρες μας ανάλογο, σπάνιο μεν, πρόβλημα αντιμετωπίζεται χειρουργικά, όμως τότε ήταν κάτι σαν προσωπική και κοινωνική καταδίκη. Το βασιλικό ζευγάρι γινόταν συχνά στόχος προσβλητικών σχολίων και ανέκδοτων που δυσχέραινε την ήδη κλονισμένη πολιτικά θέση τους. Το χειρότερο όμως καταλαβαίνουμε ότι ήταν ότι, παρά την αγάπη τους, δεν μπόρεσαν ποτέ να χαρούν φυσιολογικά μια ερωτική ζωή.

Η Αμαλία ζούσε με αυτόν τον πόνο και το άγχος καθημερινά γράφοντας χαρακτηριστικά στο ημερολόγιό της: “Αγαπώ τον άνδρα μου, η χώρα του έχει αναθέσει να την φροντίζει. Θεέ μου, δώσε μας ένα αγοράκι που θα μας χαρίσει ευτυχία…”.

Απόπειρα δολοφονίας και εξορία

Στις 6 Σεπτεμβρίου του 1861, φοιτητής Αριστείδης Δόσιος αποπειράθηκε να δολοφονήσει την βασίλισσα Αμαλία πυροβολώντας την πάνω στο άλογό της. Εκείνη όμως κινήθηκε με το άλογο εναντίον του και για καλή της τύχη ο επίδοξος δολοφόνος αστόχησε. Συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά τελικά η βασίλισσα μετέτρεψε την ποινή του σε ισόβια κάθειρξη, όταν διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχε ανώτερο οργανωμένο σχέδιο πίσω από την απόπειρα.

Ο Δόσιος παρέμεινε στη φυλακή του Μεντρεσέ των Αθηνών μόλις για ένα χρόνο και από ορισμένες αντιβασιλικές πλευρές θεωρήθηκε ως “ήρωας”. Ο ελληνικός λαός, από την άλλη, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, εξέφρασε συμπόνια για το στοχοποιημένο βασιλικό ζεύγος.

Ακριβώς ένα χρόνο αργότερα, πραγματοποιήθηκε αντιβασιλική εξέγερση με απαίτηση την έξωση του βασιλιά Όθωνα, ουσιαστικά για να μπορέσει να οριστεί νέος διάδοχος, περισσότερο αρεστός και στις Μεγάλες Δυνάμεις. Αυτός έμελλε να είναι ο πρίγκιπας Γουλιέλμος Γεώργιος της Δανίας του Οίκου των Γκλύξμπουργκ, ή αλλιώς Γεώργιος Α’, “Βασιλεύς των Ελλήνων” το 1863.

Στις 12 Οκτωβρίου του 1863, ο Όθωνας και η Αμαλία αποχώρησαν με το βρετανικό πολεμικό πλοίο “Σκύλα” αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν οριστικά την Ελλάδα.

Εξορισμένοι πέρασαν τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής τους μαζί στη Βαυαρία και αναφέρεται ότι μέχρι να πεθάνουν είχαν αποφασίσει για περίπου δύο ώρες κάθε μέρα να μιλούν μεταξύ τους ελληνικά μνημονεύοντας την παραμονή τους στο γλυκόπικρο βασίλειο της Ελλάδας.

Ο Όθωνας πέθανε στις 26 Ιουλίου του 1867 στη Βαμβέργη της Βαυαρίας και είχε ζητήσει να θαφτεί φορώντας την παραδοσιακή ελληνική φουστανέλλα, που δεν είχε αποχωριστεί ποτέ ως βασιλιάς.

Η Βασίλισσα Αμαλία πέθανε στις 20 Μαΐου του 1875, σε ηλικία 56 ετών, και θάφτηκε δίπλα στον αγαπημένο της σύζυγό στο Μόναχο.

___________________________________

Παρά τις πολιτικές αψιμαχίες που υπονόμευσαν το βασιλικό ζεύγος, η Βασίλισσα Αμαλία υπήρξε μια γοητευτική και ισχυρή προσωπικότητα, που κέρδισε τη συμπάθεια του λαού και εκπροσώπησε ένα πνεύμα προόδου στην κοινωνία της εποχής. 

Οι προσπάθειές της εκτιμήθηκαν σε μεγάλο βαθμό, όσο τουλάχιστον μπορούσαν να εκτιμηθούν σε μια ταραγμένη και διχασμένη μεταπολεμική κοινωνία. Προς τιμή της πήραν το όνομά τους η πόλη Αμαλιάδα και το χωριό Αμαλιάπολη της Μαγνησίας.

Πηγή: docuventa.gr

Ακολουθήστε το limnosfm100.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Μοιραστείτε το

stenos400x400

 

youtube channel