Πριν απαντήσουμε στο ερώτημα τι εννοούμε με τον όρο διαφοροποιημένη διδασκαλία, θα πρέπει, προηγουμένως, να καταστεί σαφές το τι δεν αποτελεί διαφοροποιημένη διδασκαλία.
Δεν είναι διαφοροποιημένη διδασκαλία συνεπώς:
- Η αντικατάσταση των εργασιών με άλλες χαμηλότερου βαθμού δυσκολίας.
- Η ανάθεση λιγότερων εργασιών.
- Οι συνεχείς επαναλήψεις.
- Η διδασκαλία δεξιοτήτων σε συνθήκες 1:.1
- Η παράλληλη στήριξη του μαθητή με διαφορετική δραστηριότητα και στόχο από αυτήν που πραγματοποιείται στην τάξη.
- Η κατηγοριοποίηση και ομαδοποίηση των μαθητών βάσει των ακαδημαϊκών επιδόσεων.
- Η παροχή εξατομικευμένης διδασκαλίας που ταυτίζεται με την ατομική 1-1 διδασκαλία.
- Ο διαχωρισμός των μαθητών βάσει ετοιμότητας.
- Η δημιουργία μόνιμων ομοιογενών ομάδων μαθητών.
Η διαφοροποιημένη παιδαγωγική προσέγγιση θεωρείται, πλέον, μια από τις πιο αναγνωρισμένες μορφές αποτελεσματικής διαχείρισης των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών (ΑΠΣ) και οργάνωσης της διδασκαλίας, ώστε να ανταποκρίνονται στη διαφορετικότητα των μαθητών/τριών μιας τάξης.
Η διαφοροποίηση της διδασκαλίας προκύπτει ως αναγκαιότητα, καθώς η σύνθεση των σχολικών τάξεων στο σύγχρονο σχολείο είναι περισσότερο από ποτέ ετερογενής (πολιτισμικά, ακαδημαϊκά, κοινωνικά, γλωσσικά, κ.ά.). Την ετερογένεια αυτή καλούνται να διαχειριστούν αποτελεσματικά οι εκπαιδευτικοί προς όφελος των μαθητών και μαθητριών μέσα από διαφορετικές επιστημονικές προσεγγίσεις και πρακτικές (Σφυρόερα, 2004).
Σύμφωνα με την Tomlinson (2010) στην πράξη διαφοροποίηση σημαίνει χρήση κατά τη διδακτική πράξη ποικίλων μορφών διδασκαλίας και μάθησης, οι οποίες ταιριάζουν στα εκάστοτε μαθησιακά στυλ των παιδιών.
Η διαφοροποίηση αφορά στο αρμονικό συνταίριασμα των ακαδημαϊκών, κοινωνικών και συναισθηματικών αναγκών των μαθητών/τριών με τις επιταγές του αναλυτικού προγράμματος και τις συνθήκες της εκάστοτε διδακτικής διαδικασίας.
Η διαφοροποίηση της διδασκαλίας εφαρμόζεται σε τρία επίπεδα:
- Διαφοροποίηση στο περιεχόμενο διδασκαλίας
Αφορά σε ό,τι διδάσκεται στην τάξη: γνωστικά αντικείμενα, δραστηριότητες, έννοιες, αξίες, δεξιότητες, κείμενα κ.ά. και θα πρέπει να εισάγονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι προσβάσιμα και κατανοητά από όλους/ες τους/τις μαθητές/ήτριες
Στρατηγικές/πρακτικές διαφοροποίησης του περιεχομένου, βάσει βιβλιογραφίας, είναι η εισαγωγή του με ποικίλους τρόπους, όπως προφορικά, γραπτά ή οπτικά με εικόνες, σύμβολα, διαγράμματα και οπτικούς χάρτες, ή οπτικοακουστικά με βίντεο κ.ά. ή με απτικό υλικό, με προσαρμογή των ερωτήσεων και του λεξιλογίου στις ανάγκες των μαθητών/τριών, με διάλογο, ή με συνδυασμό των παραπάνω τρόπων.
Επίσης μπορεί να οργανωθεί με κλειστές –ανοιχτές - διαβαθμισμένες εργασίες (ως προς τη διάρκεια και την πολυπλοκότητα)
- Διαφοροποίηση στη διαδικασία
Αναφέρεται στην κάθε είδους προσαρμογή για την οργάνωση της διδασκαλίας και του χώρου, στην επιλογή των κατάλληλων διδακτικών μεθόδων, μέσων και υλικών και σε κάθε είδους υποστήριξη, ώστε να ισχυροποιείται η απόδοση όλων των μαθητών/τριών και να τους παρέχεται η δυνατότητα της ενεργούς συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Στρατηγικές διαφοροποίησης της διαδικασίας
- Ευέλικτη ομαδοποίηση μαθητών
- Εργασία των μαθητών με ποικίλους τρόπους
- Οργάνωση μαθησιακών κέντρων (βάσει ενδιαφερόντων)
- Ημερήσιες διατάξεις (πρόγραμμα και δραστηριότητες)
- Αξιοποίηση της τέχνης
- think-pair-share (σκέψου στη δυάδα και μοιράσου)
- Διαφοροποίηση στο μαθησιακό αποτέλεσμα ή στο τελικό προϊόν
Στον τρόπο δηλαδή με τον οποίο οι μαθητές δείχνουν τι έμαθαν, πώς μπορούν να διευρύνουν περαιτέρω αυτή τους τη γνώση και στην αξιολόγηση της προόδου του/της κάθε μαθητή/ήτριας και της επιτυχίας του διδακτικού έργου.
Όλοι/ες οι μαθητές/ήτριες δεν εκφράζουν με τον ίδιο τρόπο ό,τι έχουν μάθει και για το λόγο αυτό θα πρέπει να παρέχεται πληθώρα ευκαιριών και τρόπων να επιδείξουν, να εφαρμόσουν ή και να γενικεύσουν αυτό που αποκόμισαν από τη μαθησιακή εμπειρία. Επιπλέον, η αξιολόγηση του τελικού μαθησιακού προϊόντος δεν ολοκληρώνεται σε μια δεδομένη στιγμή αμέσως μετά την ολοκλήρωση μιας μαθησιακής εμπειρίας ή μιας θεματικής ενότητας, αλλά είναι συνεχής. Οι μαθητές/τριες στις εργασίες παρουσίασης του τελικού προϊόντος θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να εκφραστούν με πολλούς τρόπους ανάλογα με τα δεδομένα της παιδαγωγικής αξιολόγησης.
Επιμέλεια κειμένου: Τσακανίκα Πηνελόπη, Ειδικός Παιδαγωγός, Απόφοιτη του Τμήματος Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με Μεταπτυχιακές Σπουδές στις Επιστήμες της Αγωγής - Ειδική Εκπαίδευση του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και κάτοχος σειράς επιμορφώσεων σε θέματα εκπαίδευσης, διδακτικής και ψυχολογίας. Πιστοποιημένος χορηγητής/εξεταστής MATH PRO–S τest.
